नेपालमा २०८२ भदौमा भएको 'जेनजी आन्दोलन' ले सिर्जना गरेको असामान्य परिस्थितिका कारण देशको अर्थतन्त्रमा गहिरो प्रभाव पारेको छ। उक्त आन्दोलनका क्रममा भाटभटेनी, हिल्टन होटल, सीजी ग्रुप लगायतका ठूला व्यावसायिक प्रतिष्ठानहरूमा भौतिक क्षति पुग्नुका साथै आपूर्ति श्रृंखला (Supply Chain) मा समेत अवरोध आएको थियो।
यस घटनाबाट ठूला उद्योग मात्र नभई, ती संस्थासँग जोडिएका साना तथा मझौला व्यवसायीहरू (Small and Medium Sized Enterprises, SMEs), आपूर्तिकर्ताहरू (Suppliers) र समग्र व्यापारिक वातावरण नै प्रत्यक्ष रूपमा प्रभावित बन्न पुग्यो।
यही परिस्थितिलाई मध्यनजर गर्दै र संकटमा परेका व्यवसायीहरूलाई पुनरुत्थानको मौका दिन नेपाल राष्ट्र बैंकले बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूका लागि एकीकृत निर्देशन जारी गरेको छ।
यस नयाँ निर्देशन अनुसार, आन्दोलनबाट प्रभावित ऋणीहरूलाई लक्षित गरी २०८२ पुष मसान्तसम्मका लागि कर्जा पुनरतालिकीकरण (Rescheduling) र पुनरसंरचना (Restructuring) को अवसर र कर्मचारीको तलब सुविधाका लागि विशेष राहत प्याकेज घोषणा गरिएको छ। त्यसैले, यस ब्लग पोस्टमा हामी यसका बारेमा विस्तृत रूपमा चर्चा गर्नेछौं।
आफ्नो व्यवसायलाई जोगाउन संघर्ष गरिरहेका ऋणीहरूलाई बैंकले वित्तीय राहत प्रदान गर्ने दुई मुख्य तरिका कर्जा पुनरतालिकीकरण र पुनरसंरचना हुन्।
सरल अर्थमा भन्नुपर्दा, यी दुई सुविधाले ऋणीलाई आफ्नो ऋण तिर्ने अवधि र तरिका बदल्ने मौका दिन्छन्।
(क) कर्जा पुनरतालिकीकरण (Loan Rescheduling)
कर्जा पुनरतालिकीकरणको अर्थ ऋण चुक्ता गर्ने तालिका वा अवधि परिवर्तन गर्नु हो। यदि कुनै ऋणीले आफ्नो मासिक किस्ता तिर्न असमर्थ भएमा, बैंकले ऋण चुक्ता गर्ने अवधि लम्ब्याइदिन्छ, जसले गर्दा मासिक किस्ताको रकम घट्छ र ऋणीलाई भुक्तानी गर्न सजिलो हुन्छ। यहाँ ऋणको ब्याजदर र अन्य शर्तहरूमा सामान्यतया ठूलो परिवर्तन गरिँदैन।
(ख) कर्जा पुनरसंरचना (Loan Restructuring)
कर्जा पुनरसंरचना भनेको ऋणको सम्पूर्ण ढाँचा (Structure) नै बदल्ने एक महत्वपूर्ण प्रक्रिया हो। यो सामान्य कर्जा पुनरतालिकीकरण भन्दा ठूलो कदम हो, किनभने यसले केवल किस्ता तिर्ने समय मात्र नभई ऋणका अन्य आधारभूत शर्तहरू मा समेत परिवर्तन गर्दछ।
जब कुनै व्यवसाय गम्भीर आर्थिक सङ्कटमा पर्छ र पुरानो किस्ता तिर्न पूरै असमर्थ हुन्छ, तब बैंकले यो विकल्प दिन्छ। यस अन्तर्गत, बैंकले ऋण तिर्ने अवधि लम्ब्याउने, केही समयसम्म मूलधन (Principal) भुक्तानीमा छुट दिने (अर्थात् ब्याज मात्र तिर्ने व्यवस्था मिलाउने), वा आवश्यकताअनुसार ब्याजदर (Interest Rate) मा समेत हेरफेर गर्न सक्छ।
यसको मुख्य लक्ष्य भनेको प्रभावित व्यवसायलाई पुरानो वित्तीय बोझबाट मुक्त गरी, आफ्नो काम पुनः सुरु गर्न सक्ने बलियो वित्तीय आधार प्रदान गर्नु हो।
नेपाल राष्ट्र बैंकले जेनजी आन्दोलन प्रभावित व्यवसायीहरूका लागि यो विशेष राहत प्याकेज ल्याउनुको मुख्य उद्देश्यहरू निम्न छन्:
नेपाल राष्ट्र बैंकले बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूलाई जारी गरेको एकीकृत निर्देशनमा संशोधन गर्दै जेनजी आन्दोलनबाट प्रत्यक्ष प्रभावित ऋणीहरूलाई निम्नअनुसार सुविधा दिने व्यवस्था गरेको छ:
पुस मसान्तसम्मको म्याद: प्रभावित ऋणीहरूले २०८२ पुस मसान्तभित्र आवेदन दिएमा यो सुविधा लिन सक्नेछन्।
साना व्यवसायीलाई पनि समेटियो: भाटभटेनी, हिल्टन होटल, सीजी ग्रुप जस्ता ठूला प्रतिष्ठानहरूमा मात्र नभई, ती प्रतिष्ठानहरूलाई सामान सप्लाई गर्ने तथा आफ्ना उत्पादन विक्रि गर्ने साना तथा मझौला व्यवसायी (SMEs) लाई पनि यो सुविधा लागू गरिएको छ। यसले आपूर्ति श्रृंखलामा परेको असरलाई पनि सम्बोधन गरेको छ।
रोजगारी सुरक्षाका लागि 'पेरोल प्रोटेक्सन स्किम': आन्दोलनबाट प्रभावित उद्योगी र व्यवसायीले कर्मचारीलाई तलब भुक्तानीका लागि बैंक तथा वित्तीय संस्थाबाट सस्तो कर्जा (आधार दरमा ०.५ प्रतिशत मात्र प्रिमियम थप गरी) उपलब्ध गराउने व्यवस्था गरिएको छ।
यस कर्जामा सरकारले ६ महिनासम्म २ प्रतिशत ब्याज अनुदान समेत दिनेछ। यसका लागि रोजगारदाता संस्थाले पुस मसान्तभित्र आवेदन दिनुपर्नेछ।
क्षतिग्रस्त सवारी साधनका लागि विशेष कर्जा: जेनजी आन्दोलनबाट प्रत्यक्ष प्रभावित उद्योग तथा व्यावसायिक प्रतिष्ठानका सवारीसाधन क्षति भई प्रतिस्थापन गर्न आवश्यक परेमा, सवारीसाधन खरिद कर्जामा ऋण मूल्य अनुपात ८० प्रतिशतसम्म कायम गर्न पाइने भएको छ। अन्य व्यक्तिको हकमा यस्तो कर्जामा अधिकतम ६० प्रतिशत मात्र ऋण–मूल्य अनुपात कायम गर्ने व्यवस्था छ।
नेपाल राष्ट्र बैंकले यो राहत सुविधा केवल जेनजी आन्दोलनबाट प्रत्यक्ष रूपमा प्रभावित भएका व्यवसायीहरूका लागि मात्र उपलब्ध गराएको छ। यसको उद्देश्य वास्तविक पीडितहरूलाई सहयोग पुर्याउनु र वित्तीय स्रोतको दुरुपयोग हुनबाट जोगाउनु हो।
यो सुनिश्चित गर्नका लागि, तपाईंको बैंक तथा वित्तीय संस्थाले तपाईंको क्षतिको दावी पुष्टि गर्न कडाईका साथ प्रमाणिकरण प्रक्रिया अपनाउन सक्नेछन्। सुविधा लिन इच्छुक ऋणीहरूले आवेदन दिँदा निम्न प्रमाणहरू पेश गर्नुपर्ने आवश्यकता हुनसक्छ:
तपाईंको दावीलाई पुष्टि गर्न आवश्यकताअनुसार बैंकले स्थलगत निरीक्षण समेत गर्न सक्नेछ। यस निरीक्षणमा बैंकका अधिकारीहरूले व्यवसाय स्थलमा गएर क्षतिको प्रत्यक्ष जाँच गर्न सक्छन्।
यो राहत प्याकेजले तपाईंको व्यवसायलाई विभिन्न तरिकाले सहयोग पुर्याउनेछ:
जेनजी आन्दोलनले सिर्जना गरेको विषम परिस्थितिमा नेपाल राष्ट्र बैंकले चालेको यो कदम प्रशंसनीय छ। यसले प्रभावित व्यवसायीहरूलाई ठूलो आर्थिक टेवा पुर्याउनेछ र अर्थतन्त्रलाई गति दिन मद्दत गर्नेछ।
यदि तपाईं पनि यस आन्दोलनबाट प्रभावित हुनुहुन्छ भने, यो अवसरलाई खेर नफाल्नुहोस्! २०८२ पुस मसान्तको अन्तिम म्यादलाई ध्यानमा राख्दै, आजै आफ्नो बैंक तथा वित्तीय संस्थामा सम्पर्क गरी उपलब्ध सुविधाहरूको बारेमा विस्तृत जानकारी लिनुहोस्।
थप जानकारी वा सहयोगको लागि, सरल बैंकिङ सेवा सधैं तपाईंको साथमा छ।
